اگر از متخصصانی که در بخش معدن فعال هستند یا اطلاعات مناسبی در این زمینه دارند درباره مشکلات و معضلات بخش معدن سوال شود، خروجی مباحث مطرح شده در یک بانک اطلاعاتی متمرکز شود و ویرایش آماری روی آن انجام شود،
با پدیدهای جالب روبهرو خواهیم شد که میتواند نقشه راه خروج از وضعیت رکود موجود در معادن کشور را به ما نشان دهد، اما متاسفانه این مهم در گیرودار بروکراسی اداری و تعیین مرجع اثربخشی برای ترسیم نقشه راه و سیاستگذاری، گم شده است. مشکلاتی مانند آماده نبودن نقشه زیرساختها و آمایش زیرساختی، برای مناطق امیدبخش، مشکلات گاه بر حق محیطزیست، نبود سرمایهگذاران مناسب، معارضین محلی و در نهایت کمبود بودجه اکتشافی در کشور از مسائلی است که همه بر آن اتفاق نظر دارند اما تاکنون راهکاری، حتی برای مسائلی در این حد کلان، اندیشیده نشده است. روشن شدن مصادیق خامفروشی و نقش معدن در GDP و توجه نکردن به سفارش نمایندگان شهرستانها درباره راهاندازی معادن خارج از نقشه توسعه صنعتی و معدنی، میتواند به رونق بخش معدن به ویژه در مناطق برخوردار و نیمهبرخوردار کمک کند.یکی دیگر از مشکلاتی که به بدنه معدنی کشور آسیب جدی رسانده و توسعه اکتشافات را با مخاطرههای جدی روبهرو کرده است، برگزاری مزایدههای تکراری و گاهی واگذاری معادن به مجموعههای غیر معدنی است که هیچ ظرفیت ویژهای را در اکتشافات سیستماتیک نمیتوان از آنها انتظار داشت. باید پذیرفت که فقط داشتن منابع مالی برای ورود به سرمایهگذاری در یک موضوع تخصصی، قابل قبول نیست. در کنار دهها معضل و مشکل ذاتی و ایجادی در بخش معدن، شفاف نبودن گزارشهای مالی، یکی دیگر از معضلات توسعه این بخش به شمار میرود که تنها راهکار خروج از آن امکان ایجاد بستههای سرمایهگذاری با هدف ارائه به سرمایهگذاران خارجی است که شاید بتواند در رفع این مشکل تاثیرگذار باشد.
شفافیت در زمینه سرمایهگذاری و ارائه تمامی گزارشهای فنی و مالی به بورسهای دولتی و سرمایهگذاران خارجی میتواند بخش عمدهای از مطالبات صنایع را در هر کشوری رفع کند. استانداردهایی مانند«والمین» و «جورک» در علوم اکتشافی از این دستهاند که در سازمانهای بورس اوراق بهادار بسیاری از کشورها به عنوان مرجع ذیصلاح تایید سرمایهگذاری استفاده میشوند اما متاسفانه در کشور ما مهجور ماندهاند. به دلایل یاد شده و صدها دلیل خرد و کلان دیگر، به نظر میرسد علوم معدن در ایران به ویژه در زمینه کاوشهای سیستماتیک و نوین از قافله بزرگ توسعه اکتشافات دنیا جا مانده است و این خلا به جز با تربیت نیروهای متخصص جدید، دعوت از شرکتهای بینالمللی اکتشافی و اعزام کارشناسان برای کسب دانش جدید برطرف نخواهد شد. پرداختن به معادن کوچکمقیاس، ایجاد و حمایت از تعاونیهای معدنی به جای ایجاد هلدینگهای بزرگ و استفاده از جلب مشارکت افراد محلی در راهاندازی معدن، به ویژه در مناطق کمتر توسعهیافته نیز راهکارهای مناسب برای این منظور است؛ بحثی که در قالب PRA و PRI (طرح جلب مشارکت بومیان منطقه)توانسته است در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و فقیر موثر باشد. نکته اساسی این یادداشت، تاکیدی است بر شاخص بودن نقصانهای بخش معدن و صنایع معدنی و تاکیدی چند باره بر این مهم که نمیتوان بدون تعیین اولویتهای سرمایهگذاری در معادن ایران، شناسایی بازارهای آینده معادن در جهان و مسائلی که به آن اشاره شده است، گرهی از مشکلات صاحبان معادن و صنایع معدنی گشود.
شهرام شریعتی – دبیرکل خانه صنعت معدن و تجارت جوانان ایران