سایه پدیده‌ای به نام «رانت و انحصار» بخش‌های مختلف خرد و کلان اقتصادی را در برگرفته است؛ گاهی ساده‌ترین فعالیت های اقتصادی تنها توسط انحصار پیش می‌رود و گاهی نیز اخبار از رانت های هزار میلیاردی حکایت می‌کند
سازمان شفافیت بین‌المللی هر سال گزارشی در خصوص وضعیت فساد و رانت در جهان منتشر می‌کند و به رتبه‌بندی کشورها در این خصوص می‌پردازد.
ایران در این بررسی در رده ۱۴۶ قرار گرفته و از ۱۰۰ امتیاز ۲۶ نمره گرفته که بدترین رتبه در چند سال گذشته است. در سال ۲۰۱۸، ایران با ۲۸ امتیاز در رده ۱۳۸ این جدول قرار داشت و در سال ۲۰۱۷ در جایگاه ۱۳۰ بوده است که جای بسی تامل است.
اقتصاد ایران شباهت به بیماری پیدا کرده است که از مشکلات متعدد و مزمنی رنج می برد. این بیمار بواسطه تحریم ها ی ظالمانه و از کارافتادگی نظام تامین مالی دچار تصلب شرایین شده و گردش خون (نقدینگی) به سختی در بدن انجام می شود.
عفونی شدن (انحصار) بخشهایی از بدن که متاسفانه به خون هم سرایت کرده است در کنار قند بالا( فساد) مانع از درمان عفونتها می شود.
فساد با رانت و انحصار عجین شده است و هر یک دیگری را تقویت و تشدید می کند.
کشورهایی که دولت در آنها هوادار انحصار است انگشت‌شمار هستند، به ندرت می‌توان کشوری یافت کرد که بخش های مهمی از زنجیره تامین کالا و خدمات را در اختیار خواص قرار دهد و حاکمیت به جای رفاه عمومی به رفاه انحصارگر توجه می‌کند و ۸۰ میلیون نفر گروگان هستند تا عده کمی در رفاه و آسایش باشند.
اگر رقابت وجود داشت و انحصار نبود امکان تولید کالاهای بهتر و واردات با قیمت کمتر و کیفیت بیشتر وجود داشت.
امروز به جای توسعه صنعتی شاهد اضمحلال صنعتی هستیم و در بیشتر زمینه‌ها از انحصارگر حمایت می شود و تا وقتی شرایط به این شکل ادامه یابد، رانت و فساد نیز ادامه خواهد داشت.
بدون شک فسادهای مالی سریالی الزاما نشان‌دهنده پلید بودن مدیران یا حاکمان یا ضعف سیستم قضایی نیست.
فساد نتیجه انحصار است، فساد نتیجه بسته بودن درهای کشور و قوانین غیرشفاف است. تا انحصار است، تا نظام چندنرخی٬ قوانین غیرشفاف و عدم حضور در چرخه اقتصاد جهانی است، فساد هم خواهد بود.
نباید فراموش کرد که نوع اقتصاد بر روی شیوه زندگی مردم تأثیر می گذارد و وجود فضای غیر‌رقابتی ٬ فرار از دانش اقتصادی و ارتباطات بین المللی موجب خواهد شد تا در کشور شاهد ایجاد بازار سیاه، رانت‌خواری و فساد و صف های طولانی برای خرید کالا٬ تورم و گرانی باشیم.
سخن آخر اینکه انحصار بسیار آسیب رسان است و شرایط بازار را از رقابتی بودن و حاکمیت عرضه و تقاضا خارج می کند و ابزار قدرت در دست افرادی محدود متمرکز می شود که نتیجه آن تنها فساد آفرینی است.
امیدواریم که در سال «جهش تولید »مدیران ارشد کشور مسیر نادرست اقتصاد کشور را به راه درست شفافیت هدایت کنند و کشور را از شرایط بدی که در آن قرار گرفته است نجات دهند.
بابک فروتن مهر
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران