با توجه به اينكه امروز پيشرفت شهر و مديريت موفق شهر در گرو تامين مالي و بودجه و برنامه دقيق براي دخل و خرج است، بايد نحوه تامین منابع مالی در اولویت کاری تیم جدید مدیریت شهری قرار گیرد. در اين زمان كه شهرداري تهران با انتخابات ارديبهشت ٩٦ دچار تغيير و تحول شد و محمدعلی نجفي شهردار بهعنوان گزینه نهایی شهرداری تهران انتخاب شد بايد در اين حوزه انرژي بيشتري بگذارند و از تيم اقتصادي كارآمد بهره ببرند. به نظر میرسد تغییر مسیر درآمدزایی شهرداری تهران از سبک و سیاق چند دهه اخیر کار دشواری است. برای تغییر فاز درآمدزایی شهر تهران از شهرفروشی و تراکم فروشی به درآمدهای پایدار باید ابتدا چند نکته مورد توجه قرار گیرد. نخست آنکه شهر تهران بهغير از اینکه تنها شهر سياسي كشور است، پايتخت اقتصادي نيز هست و بخش کوچکی از بودجه در نظر گرفته شده برای شهرداری از سوی دولت روي كاغذ محقق ميشود.
از سهم 9 درصدی ارزش افزوده از بنگاههاي اقتصادي، 3 درصد به شهرداريها تعلق ميگيرد و این در حالی است که تهران بالغ بر ٥٠ درصد سهم ماليات از كل كشور را به خود اختصاص ميدهد، ميتوان با نگاهي به آمار سازمان امور مالياتي، دریافت که در سال 95 حدود 4هزار میلیارد تومان به حساب شهرداری تهران واریز شده است. این مقدار ميتواند ١/ ٤ درصد از بودجه پيشبيني شده شهرداري را محقق کند. بخش ديگری كه ميتوان به درآمد پايدار شهري اضافه کرد حق عوارض شهري است كه از سوی مردم بهصورت نامنظم پرداخت ميشود. شاهد اين موضوع هستيم كه ساكنان شهر نسبت به پرداخت اين عوارض مانند ديگر قبوض خود متعهد نبوده و مبلغهاي بسيار ناچيز و غير واقعي را پرداخت ميکنند. در صورتي كه بايد عوارض اعم از نوسازي و پسماند به روز شوند و شرايطي ايجاد شود كه مردم در پرداخت آن تشويق و ملزم شوند. با طراحی سیستمی جدید میتوان فرمولهای دریافت این نوع عوارض پایدار شهری در طول یک دوره زمانی چند ساله را به روز کرد. ديگر روش تامين مالي سالم و پایدار استفاده از بازار سرمايه از طريق بورس و عرضه اوراق مشاركت براي تامين منابع مالي پروژههاي عمراني و فرهنگي و… است.
با عرضه سهام بخشي از پروژهها ميتوان مقداری از منابع مالی بودجه سالانه اداره شهر را تامین کرد. البته در بسياري از كشورهاي پيشرفته دنيا وقتي پروژهاي احداث ميشود مانند يك اتوبان يا بزرگراه، عوارض عبور و مرور از وسايل نقليه شخصي دريافت ميشود. شايسته است شهرداري تهران كه نهاد عمومي است، منابع مالي خود را از طريق بانكهاي شهري مانند بانك شهر يا city bank و همچنين براساس عقود اسلامي با پشتيباني بانك و عرضه در بورس به روشهاي عقود مبادله اي و مشاركتي تامين کند. روش ديگری که ميتوان در تامين منابع مالي پروژهاي شهري نام برد، مشاركت بخش خصوصي داخلي و خارجي است. با روش epsو epsf و روشهاي bot rotو bltو تامين سرمايه از ايرانيان خارج از كشور ميتوان از تامين منابع مالي براي پروژههاي شهري اعم از حمل و نقل عمومي يا پروژههاي سرمايه اي استفاده کرد.
از سوی دیگر برای آنکه جذب سرمايهگذاري و تقويت مشوقهاي سرمايهگذاري و احياي جايگاه سازمان سرمايهگذاري و مشاركتهاي مردمي تقويت شود، میتوان به سرفصلهای زیر توجه ویژهای کرد.
١-حوزه گردشگري شهري
٢-حوزه حمل ونقل عمومي و ترافيك
٣-حوزه فرهنگ و هنر
٤-فناوري اطلاعات
٥-حوزه تجارت و كسب و كار اعم از محلي و ملي و همچنين ايجاد مراكز لجستيك محور بر اساس عرضه و تقاضای خوشههاي كسبوكار.
٦-بازيافت پسماند
به نظر میرسد حوزه گردشگری یکی از مهمترین این حوزهها است؛ چراکه وقتي شهري مانند تهران داراي پتانسيل در حوزه گردشگري است و نياز مبرم به سرمايهگذاري در حوزه زير ساخت گردشگري دارد، ميتوان ساخت مراكز اقامتي را در دستور كار قرار داد. طبق بررسيهاي انجام شده تهران حداقل به 100 هتل نیاز دارد كه ميتوان از فضاهاي مختلف اعم از مركز شهر و همچنين مراكز تجاري برای ایجاد این هتلها بهره برد.
باتوجه به تاكيد بر چشمانداز ١٤٠٤ كه جمعيت گردشگري بايد به ٢٠ ميليون نفر در سال برسد اين هدف در تامين منابع مالي مستقيم و غيرمستقيم شهر حائز اهميت است. شاهد اين موضوع در بسياري از شهرهاي بزرگ دنيا هستيم كه شهرداري با مشاركت ديگر شهرهاي اطراف نيز در اين بستر با مشاركت بخش خصوصي وارد عمل شده است. با سرمايهگذاري در ايجاد بازارهاي محلي و ساخت و سازهاي تجاري ميتوان اين امر را محقق کرد، از گردشگريهاي مهم شهر تهران ميتوان به گردشگري سلامت و تاريخي و همچنين اقتصادي اشاره کرد. در بحث ديگر ميتوان در مراكز لجستيكي كه در بالا ذكر شده سرمايهگذاري کرد. ايجاد مراكز لجستيکي از نگاهي هزينه شهري را پايين آورده و از اتلاف وقت و انرژي نيز جلوگيري ميکند.در بسياري از شهرهاي بزرگ دنيا مراكزي بهصورت شبانهروزي برای تامين كالاهاي خردهفروشي داير است كه بهصورت ٢٤ ساعته آماده خدمت بوده و همچنين مراكزي برای عرضه كالا بهصورت مستقيم به درب منازل هستند که باعث بهينه شدن زندگي شهر و ورود سرمايههاي جديد میشوند.بايد ذكر كرد از مزيتهاي مراكز لجستيكي اشتغالزايي و ايمني و جلوگيري از حوادثي مانند پلاسكو است. با توجه به موقعيت شهر تهران در راه ترانزيتي بينالمللي اعم از زميني و هوايي باید سرمايهگذاري در اين بخش را جدي گرفت و توسعه شهر فرودگاهي امام و… را در اولويت قرار داد. پتانسيل ديگري نيز كه ميتوان در تهران و شهرداري تهران از آن نام برد، ارائه خدمات به صنايع و بنگاههاي اقتصادي است كه نياز به تسهيل روند ارائه خدمات آنها مشاهده شود.
بهعنوان مثال در تركيه نمايشگاههای تخصصي با مشاركت وزارت بازرگاني و شهرداري و ارائه خدمات رايگان اسكان به خريداران خارجي برای تسهيل در صادرات كالا برپا است كه اين امر ميتواند با بستر بسيار مناسب دو نمايشگاه آفتاب و تهران از سوی سازمان توسعه تجارت و شهرداري فراهم شودكه منافع شهرداري از كسب رونق اقتصادي محلي نیز تامين شود. گسترش و كمك به خوشههاي كسب و كار محلي و برپايي نمايشگاه موقت و دائمي محلي در نقاط پر رفت و آمد شهري برای ايجاد اشتغال و كسب درآمد بر اساس محل محور بودن تاثيرگذار خواهد بود.بافت فرسوده و سرمايهگذاري در بهسازي و بازسازي نيز در روند رشد سرمايه شهري قابل كتمان نيست.در كلام آخر بايد اين نكته را بیان کرد شهر تهران نياز به بهسازی و بهينهسازي دارد و از منظر درآمدي نيازي به شهرفروشي ندارد و اينكه هر دولت با هر عقيدهاي سياسي که بر مسند قدرت باشد باید وظيفه خود را انجام دهد و براي بهتر زندگي كردن و تغيير پايتخت سياسي اقدام شود و توسعه سرمايهگذاري و رفاهي براي ديگر شهرها نيز محقق شود تا روند رشد جمعيت تهران نيز متوقف گردد.