مسئولیت پذیری اجتماعی، ضرورتی اجتناب ناپذیر

سیدعلی صدری
کاندیدای انتخابات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی البرز

مسئولیت پذیری اجتماعی بنگاه¬ها، یک روش مدیریتی است که از راه ارتباط اخلاقی و شفاف سازمان بـا تمام ذینفعان، همچنین با کسانی که در تعیین اهداف سازمان دخیل هستند، تعریف می شود و بر توسعه پایدار جامعه، حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی، پذیرش تغییر و حرکت در مسیر کاهش مسائل اجتماعی تأکید دارد. به معنای دقیق کلمه، حتی اگر چنین فعالیت¬هایی از نظر قانونی حاکمیت نیافته باشند، سازمان¬ها به جامعه تعهد دارند که به روشی مسئولانه در اجتماع رفتار کنند و افزون بر وظیفه کسب سود، وظایف اجتماعی خویش را نیز انجام دهد.
به عبارتی اگرچه یک شرکت تجاری توجه بیشتر خود را به حداکثر نمودن ثروت در بلندمدت و شرکت¬های تعاونی تأکید خود را بر حداکثر نمودن رفاه اعضای خود قرار می¬دهند، اما هدف صحیح آن¬¬ها به تأمین سود و کسب ثروت محدود نشده و مواردی همچون تأمین امنیت شغلی بیشتر برای کارکنان، ارائه محصولات با کیفیت برای مصرف¬کنندگان و توزیع
گسترده¬تر رفاه اجتماعی را نیز شامل می¬شود. از این¬رو مسئولیت اجتماعی شرکتی تلاشی است که برای تحقق ایـن انتظارات، نیازها و خواسته¬های مختلف انجام می¬شود و تحقق آن¬ها، اعتماد اجتماعی را افزایش داده و از اعتبار کسب و کار حمایت می¬کند.
در ایران توجه به مسئولیت اجتماعی در قوانین و مقررات نیز از جایگاه مناسبی برخوردار است. از مهمترین الزامات قانونی در این راستا اصل پنجاهم قانون اساسی است. بر اساس این اصل “در جمهوری اسلامی‌، حفاظت محیط زیست که نسل ‌امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته ‌باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. از این رو فعالیت های اقتصادی وغیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن‌ ملازمه پیدا کند، ممنوع است‌.” حفظ محیط زیست در سند چشم انداز ۲۰ ساله و برنامه¬های پنجساله توسعه نیز مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر آن در کشور ما به لحاظ فرهنگی و مذهبی مسائلی مثل نیکوکاری، حفظ محیط زیست، کمک به همنوع و احساس مسئولیت نسبت به دیگران از جمله ارزش¬های اجتماعی محسوب می¬شود و در فعالیت¬های مسئولانه بنگاه¬های اقتصادی نیز مورد توجه قرار می¬گیرد.
در حال حاضر پارادایم فعالیت¬های مسئولانه در حال تغییر است و “پایداری و مسئولیت شرکتی” جایگزین “مسئولیت اجتماعی شرکت” گردیده است. این تغییر، در سطح کلان و خرد فعالیت¬های مسئولانه اثر خواهد گذاشت. در سطح کلان روابط مبتنی بر نوع دوستی، جای خود را به شراکت¬های پایدار و مساوی خواهد داد. پاسخ¬های حداقلی به مسائل اجتماعی و زیست محیطی با راهبردها و سرمایه¬گذاری در بازار¬های مسئولیت¬پذیرتر، مانند فناوری¬های پاک، جایگزین خواهند شد. روابط مبتنی بر شهرت در زمینه مسئولیت اجتماعی اعتبار خود را از دست خواهند داد و شرکت¬ها با توجه به عملکرد واقعی خود در حوزه¬های اجتماعی، زیست محیطی و اخلاقی مورد قضاوت قرار خوهند گرفت که این اتفاقات به معنای بهبود کلی وضعیت زندگی اجتماعی و اقتصادی خواهد بود. در سطح خرد نیز مسئولیت اجتماعی به عنوان کالا و خدمتی لوکس در نظر گرفته نخواهد شد، بلکه به آن به عنوان راه حلی با بهای مناسب نگریسته می¬شود که بهبود کیفیت زندگی و پایداری جامعه را هدف قرار می¬دهد.
این تحولات اگرچه در حال حاضر نیز به صورت حداقلی جامعه و فضای اقتصادی کشور ما را تحت تأثیر قرار داده است، اما در آینده انتظار جامعه از شرکت¬ها بیشتر خواهد شد و شرکت¬های مسئولیت¬پذیرتر بیشتر مورد توجه قرار می¬گیرند. از این-رو ضروری است شرکت¬¬های ایرانی نیز به شکلی صحیح در راه اقدامات مسئولانه گام بردارند. شرکت¬هایی که مدیران و تولیدکنندگان توانمند و مسلط به دانش روز، مدیریت آن¬ها را بر عهده دارند، می¬توانند در حوزه مسئولیت¬پذیری اجتماعی و به عبارت دقیق¬تر “پایداری و مسئولیت شرکتی” به نحوی عمل کند که الگوی مناسبی برای اقدامات سایر بنگاه¬های اقتصادی ارائه نمایند. انجام فعالیت¬های مسئولانه توسط این شرکت¬ها و فرهنگ¬سازی صحیح در این خصوص، خود فعالیتی مسئولانه محسوب می¬شود که سایر بنگاه¬های ایرانی را در برنامه¬ریزی برای انجام فعالیت¬های مسئولانه تشویق و راهنمایی می¬کند. یکی از وظایف اتاق بازرگانی توسعه بحث¬های مربوط به مسئولیت اجتماعی در بنگاه های کشور است و در دوره آتی اتاق باید بهترین عملکردها در این حوزه شناسایی و برای معرفی آن ها بیش از پیش تلاش شود.