شهرام شریعتی- دبیر کل خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان ایران: وقتی به آمار ورودی های دانشگاهی کشور در دو یا سه دهه پیش نگاه می‌کنیم تعداد بالایی از داوطلبان آزمون در قدیم، خواستار ورود به دو رشته زمین شناسی و مهندسی معدن بودند و امید به آینده شغلی و حرفه ای و تامین معاش را میتوان یکی از دلایل اصلی آنها برشمرد.
ولی در دهه گذشته سیر ورود به دانشگاه ها در رشته های فوق الذکر شیب نزولی را طی نموده که تا کنون علل و عوامل بروز این مهم توسط متولیان امر مورد بررسی و واکاوی قرار نگرفته و این در حالیست که در بسیاری از دانشگاه ها، حتی ظرفیت مقطع کارشناسی ارشد گرایش های مذکور نیز تکمیل نمی شود و امکانات، تجهیزات و آزمایشگاه های رشته های یاد شده به سمت استهلاک کامل پیش می‌روند.از طرف دیگر فارغ التحصیلان رشته های فوق نیز سرنوشتی مشابه را تجربه نموده اند.
بررسی بازار کار نشان می دهد که سهم بسیار پایینی از جذب در رشته های تخصصی برای متخصصین این علوم وجود دارد و کارشناسان مذکور عموماً در مشاغلی غیر از آنچه که در دانشگاه ها آموخته اند مشغول فعالیت اند. شایان ذکر است که، جذب اعضای هیئت علمی نیز به ندرت صورت می پذیرد و تقریباً هر فردی که قصد انجام تحصیلات عالیه در این رشته ها را دارد به راحتی وارد مقاطع تحصیلات تکمیلی خواهد شد که این امر با توجه به جایگاه جهانی گرایشهای مشابه، نشانگر این است که “ایران”به هیچ عنوان جایگاه مطلوبی را در بین کشورهای دیگر دارا نمی باشد. در افکارسنجی جامعه، اعتبار علمی این رشته ها نیز به شدت افت نموده و این اعتقاد وجود دارد که ضعیف ترین افراد به لحاظ علمی، وارد رشته های زمین شناسی و مهندسی معدن می‌شوند.
این معضل، مختص سیستم آموزشی و دانشگاهی کشور نیست و سایر سازمان ها و نهاد های معدنی به نحوی نابسامان تر در حال سپری نمودن این سیر هستند. چندی پیش متولی سازمان نظام مهندسی معدن کشور از کاهش و عدم تحقق بودجه سازمان خبر داد و تامین نشدن بودجه را موجب کندی آهنگ رشد این سازمان عنوان کرد و تداوم این وضع را مانع بزرگی برای گسترش فعالیت ها و اجرای کامل وظایف آن نهاد دانست. با بررسی این موضوع و براساس ماده 2 قانون نظام مهندسی معدن، اهداف و وظایفی بر عهده سازمان نظام مهندسی گمارده شده که کاهش بودجه، اولین اثر خود را بر روی کارکرد این سازمان خواهد داشت.
حفظ و افزایش بهره وری و منابع معدنی، تنسیق امور مربوط به مشاغل و حرفه های فنی و مهندسی از فعالیت های معدنی،
تامین موجبات رشد و اعتلای مهندسی معدن در کشور، ترویج اصول فنی و مهندسی معدن در فعالیت های معدنی، بالا بردن کیفیت خدمات مهندسی و نظارت بر حسن اجرای خدمات، ارتقای دانش فنی صاحبان حرفه ها در بخش معدن، وضع مقررات به منظور اطمینان از رعایت اصول HSEو نظارت بر اجرای آن، فراهم ساختن زمینه همکاری میان وزارت صمت و تشکل های مهندسی حرفه ای و صنعتی در بخش معدن و در نهایت ایجاد و تحکیم روابط حرفه ای در سطح ملی و بین المللی و معرفی نمایندگان برای شرکت در مجامع علمی و فنی بر عهده سازمان نظام مهندسی معدن بوده، ولی سیر کاهش بودجه این سازمان باعث خواهد شد تمامی شاکله این سازمان با رکود و اخلال روبرو گردد. از آنجا که سازمان مذکور بزرگترین تشکل غیردولتی (NGO) معدنی در ایران است بنابراین تضعیف آن به تضعیف مدیریت آموزش، اجرا و نظارت در معدنکاری ایران منجر خواهد شد و آثار آن که برگرفته از نظام نامطلوب مدیریت و برنامه ریزی است، ریشه های اعتلای این علوم را تضعیف می‌نماید.
سومین اعلام خطر در خصوص وضعیت نا به هنجار آینده معدنکاری در ایران، به نحوه عملکرد سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در ایران باز میگردد. کمتر کسی وجود دارد که نقش زیربنایی یک سازمان قوی و منسجم را در اکتشافات و مطالعات کلان کم اثر بداند ولی بررسی وضعیت کنونی بودجه و فعالیت‌های جاری سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران در کنار سطح محدود توان مدیریت میانی و کلان آن نهاد، توانسته است آسیبی جدی به زیربنای اصلی بخش معدن، یعنی مبحث پی جویی و اکتشافات وارد نماید.
سازمان زمین شناسی براساس ماده 7 قانون تمرکز امور صنعت و معدن و تشکیل وزارت صنایع و معادن مسئولیت سیاست گذاری نظارت و انجام مطالعات زمین شناسی و طرحهای اکتشافی، همچنین تهیه گزارش های فنی و اقتصادی مقدماتی را برعهده دارد و براساس تبصره واحد همین قانون، اعتبارات و تسهیلات مورد نیاز آن هرساله در قوانین بودجه سنواتی پیش بینی خواهد شد .
با در نظر گرفتن مطالب فوق الاشاره، کاهش بودجه یا عدم تخصیص به موقع آن، در دوسال گذشته مشکلات عدیده‌ای را برای مدیریت و برنامه ریزی در این سازمان ایجاد نموده است. مدیریت در سازمان زمین شناسی ایران در حال حاضر فاقد برنامه راهبردی لازم برای هدایت اکشافات در کشور است و کاهش بودجه سنوات اخیر نیز این عدم برنامه ریزی را تقویت نموده است با این اوصاف و با فرض شرایط پیشنهادی، موازی کاری برخی سازمان ها از جمله ایمیدرو و معاونت معدنی باعث شده انگیزه لازم در کارشناسان و به ویژه مدیریت سازمان زمین شناسی کم رنگ شود و بودجه ها به سبکی نامتوازن هزینه گردند که هدف نهائی را نشانه نخواهند داشت برای خروج از رکود کنونی در بخش اکتشاف و شناسایی ذخایر معدنی و ایجاد پویائی بیشتر می بایست نسبت به ترمیم ساختار سازمان زمین شناسی و افزایش اختیارات آن سازمان اقدام عاجل نمود هر چند که به نظر برنامه ریزی جدید برای آن اندکی دشوار به نظر میرسد.
چهارمین موضوعی که خطر افول معدنکاری در ایران را تهدید می‌کند عدم وجود متولی مطلق و چند مدخل بودن تصمیمات در سیاست‌گذاری برای مدیریت معادن در ایران است. کارشناسان، متخصصین و خبرگان امر معدن در تشکلها و کمیسیون ها و بخش خصوصی بارها در این خصوص هشدارهای لازم را تقدیم نموده اند ولی متاسفانه ایمیدرو، معاونت معدنی وزارت صنعت معدن و تجارت، سازمان زمین شناسی، خصولتی ها، وزارت نفت، نهادهای نظامی و … هر کدام استراتژی نا معینی را تدوین نموده اند که ادامه این روند، قرار نیست ختم به ایجاد یک نقشه راه مناسب در صنعت معدنی کشور شود.
با حفظ وضع موجود و عدم چاره اندیشی، همچنین در نظر گرفتن موارد فوق الذکر در کنار عدم وجود برنامه ای ویژه و یا نقشه راه و چشم انداز مطمئن در خصوص این بخش، ادامه حرکت معادن و صنایع معدنی ایران به سمت افول، حتمی است و حرکت بطی موجود به سوی نقطه قهقرایی، هر روز شتاب بالاتری خواهد گرفت و روزگار خاکستری معادن در ایران ادامه خواهد یافت.